2018-05-31

Ιωάννης Μπελημπασάκης: «Η έκθεση απουσιάζει από το δημόσιο διάλογο των κοινωνικών δικτύων»

Νέα της Τέχνης

Συνέντευξη στη Σοφία Τόλυ

Ένα από τα μέρη που επισκέπτεται επανειλημμένως ο Ιωάννης Μπελημπασάκης στο Λονδίνο είναι η Γωνιά του Αγορητή (Speakers’ Corner) στο Hyde Park, σχολιάζοντας με το φωτογραφικό φακό του την έκφραση ελεύθερου λόγου και το μοναδικό αυτό έθιμο που διαμόρφωσε την ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας ανά τους αιώνες. Πώς επηρεάζουν οι σύγχρονοι πολιτικοί και θρησκευτικοί δογματισμοί που εκφράζονται εκεί, την περιέργεια του καλλιτέχνη; Πώς βιώνεται η θεατρικότητα της σκηνής του αγορεύειν; Στην έκθεση Δogmatismς του Μπελημπασάκη που ανοίγει τις πόρτες της στις 5 Ιουνίου 2018 στην γκαλερί Artnoise στη Θεσσαλονίκη, οι δογματισμοί του Speakers’ Corner συμπληρώνουν ένα εξωτικό τοπίο με θολά όρια μεταξύ πολιτικού, εικαστικού και αξιοθέατου. Από την πληθώρα των τεχνικών χαρακτικής και εικαστικού τυπώματος, ο καλλιτέχνης διαλέγει και χρησιμοποιεί την τεχνική της φωτοχάραξης, για να παρουσιάσει μία σειρά μεγάλης κλίμακας τυπωμάτων με φιγούρες αγορητών. Αιωρούμενοι και πολιτικά ασφαλείς πάνω στο σκαμνί/σκάλα τους, οι μοντέρνοι αγορητές χρησιμοποιούν αυτό το πολιτικό άσυλο για να εκφράσουν τις παράταιρες και συχνά ακραίες πολιτικές ή θρησκευτικές απόψεις τους.

Παρακάτω, ο Μπελημπασάκης μας αναλύει κάποιες ακόμη πτυχές της ατομικής του έκθεσης σε σχέση με αυτήν τη λαϊκή πολιτική παράδοση, πλέον αξιοθέατο, και πώς η Γωνιά του Αγορητή στάθηκε αφορμή για μία παρατήρηση εκ βαθέων.

Η επεξεργασία της απεικόνισης αυτής της ιδιαίτερης τοποθεσίας φέρει το ποιητικό στο πολιτικό και, αν και το πρώτο σου μέσο προσέγγισης είναι η φωτογραφία, μοιάζει να θέλει να αποτινάξει από πάνω της το αποτύπωμα του χρόνου. Υπάρχει μία σκοτεινιά, ένα φούμο πάνω στο δικό σου Speakers’ Corner.

Το φωτογραφικό φιλμ είναι βασικό εργαλείο του τρόπου σκέψης μου, αλλά δεν είμαι φωτογράφος. Βλέπω μέσα από το φακό ως ιστορικός ή αρχαιολόγος. Η φωτογραφία που παράγω οφείλει να λειτουργήσει ως ένα αρχείο, με τη μόνη διαφορά ότι δεν το βρίσκω, αλλά το κατασκευάζω, όπως ακριβώς και στις περφόρμανς-διαλέξεις που κατά καιρούς οργανώνω. Κατασκευάζω, λοιπόν, ιστορίες, συμβάσεις ιστοριών που θα επ-αληθευτούν μέσω της υλικότητας του εικαστικού τυπώματος. Και ξέρεις, η υλικότητα του τυπώματος, σε αντίθεση με το φωτογραφικό ίχνος, μπορεί να είναι τόσο παρούσα που καταλήγει να είναι εργαλείο πειθούς. Το αποτύπωμα του χρόνου που προσπαθώ να αφαιρέσω από τη φωτογραφία, αν και σίγουρα παρελθοντικό, δε χρειάζεται να προσδιοριστεί. Αρκεί να είναι απλά αληθοφανές. Οι μακρόχρονες οξειδώσεις της μήτρας, το χειρωνακτικό του τυπώματος, η δυνατότητα του πολλαπλού, η χημεία της φωτομεταφοράς, το ευγενές του βαμβακερού χαρτιού, η πίεση της πρέσας κ.ο.κ., μου δίνουν τη δυνατότητα επεξεργασίας της μορφής. Ταυτόχρονα, μου εξασφαλίζουν σαφείς αποστάσεις από μια πιθανή στράτευση, η οποία θα μπορούσε να είναι αναπόφευκτη λόγω της θεματολογίας. Θα ήταν για μένα άστοχη η προσέγγιση του πολιτικού αποκλειστικά λόγω του θέματος.

Στο δελτίο τύπου της έκθεσής σου αναφέρεται η ανύψωση του σώματος των αγορητών από το βρετανικό έδαφος. Πώς προσέγγισες αυτήν τη στάση του ανθρώπινου σώματος στο έργο σου; Φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία για σένα.

Το σώμα των αγορητών, αν και υπερυψωμένο, δεν παύει να είναι εκτεθειμένο στο διερχόμενο πλήθος, το οποίο είναι απρόβλεπτο. Αυτού του είδους η έκθεση απουσιάζει από το δημόσιο διάλογο που έχει μετατεθεί στις ιντερνετικές πλατφόρμες επικοινωνίας. Οι εικονικές αυτές πλατφόρμες λειτουργούν κατά τη γνώμη μου εκτονωτικά. Απουσιάζει από αυτές η εκθεσιμότητα του σώματος σε μια ενδεχόμενη θεμιτή και παραγωγική σύγκρουση που θέτει την δημοσία διαβούλευση προ των ευθυνών της. Η Γωνιά του Αγορητή μπορεί να συντηρεί παραδοσιακά το θεσμό της ελευθερίας του λόγου αλλά είναι επιρρεπής σε δογματισμούς και σε μια θεατρικότητα που αποσβολώνει. Μέχρι πρότινος οι σκάλες των αγορητών όλο και ψήλωναν. Θα έλεγε κανείς πως το μέγεθος της σκάλας ήταν αντιστρόφως ανάλογο του περιεχομένου της αγόρευσης. Για αυτό ίσως το 2017 η μητροπολιτική αστυνομία του Λονδίνου απαγόρευσε τη χρήση οποιασδήποτε σκάλας ή σκαμνιού στη Γωνιά του Αγορητή για λόγους ασφαλείας -μια παρέμβαση κατά τα άλλα υπερβολική και ανησυχητική.

Μαθαίνουμε ότι θα υπάρχει και μία εγκατάσταση στον υπόγειο χώρο της γκαλερί, ως σχόλιο για την επισφάλεια του ασύλου, του πολιτικού ορθού λόγου και της ελευθερίας του λόγου στην σύγχρονη εποχή.

Θα παρουσιάσω ένα κασόνι σαπουνιού-αντίκα της εποχής του Βασιλιά Γεωργίου VI και δυο αλουμινένιες σκάλες. Ακριβώς δίπλα, ένα περίτεχνο χαρακτικό όρθιου ξύλου ευχολογεί απεικονίζοντας μια ταυτόχρονη χειρονομία ευλογίας και νίκης. Πρόκειται για ένα εγχείρημα σε συνδιαλλαγή με τον ημι-δημόσιο χώρο της γκαλερί. Μια παράδοση εκατοντάδων χρόνων, σύμβολο της ελευθερίας του λόγου, καταργείται το 2017 από παρέμβαση της μητροπολιτικής αστυνομίας του Λονδίνου, στην οποία προαναφέρθηκα. Αν υποθέσουμε ότι η απόφαση αυτή είναι δικαιολογημένη, ποιος αμυντικός μηχανισμός συνηγορεί ακριβώς για το κόστος μιας τέτοιας απόφασης; Όλα αυτά υπενθυμίζουν ότι ο δημόσιος χώρος δεν είναι κάτι δεδομένο. Η εγκατάσταση λοιπόν συνθέτει περισσότερο ένα εύθραυστο σκηνικό. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η έλλειψη στατικότητας στην οποία ο θεατής ενδεχομένως να γίνει μάρτυρας.